W Nepalu aresztowano Czejanga Dordże i Paldena Gjaco za brak ważnych dokumentów. Dołšczyli oni do 11 innych Tybetańczyków, osadzonych z tych samych przyczyn – w 2000 i 2001 roku – w stołecznym więzieniu Dili Bazaar. Obu grozi kara do 10 lat więzienia, jeœli nie zapłacš grzywny w wysokoœci ponad 2.000 dolarów amerykańskich.

Czejang Dordże i Palden Gjaco po raz pierwszy znaleŸli się w Nepalu w 2000 roku w drodze z Tybetu do Indii. Wrócili tu w 2001 roku i 15 maja 2002 zostali aresztowani pod zarzutem kradzieży. Czejanga zatrzymano w pustelni Pharping – gdzie odbywał tradycyjne odosobnienie medytacyjne – a Paldena w domu w Bauddha. Choć policjanci nie znaleŸli żadnych dowodów w sprawie kradzieży, odkryli, że obaj Tybetańczycy nie majš ważnych dokumentów podróży ani zezwolenia na pobyt w Nepalu. Oskarżono ich o naruszenie art. 3 Ustawy imigracyjnej z 1992, który stanowi, że “żaden cudzoziemiec nie może przekroczyć granicy ani przebywać na terytorium Nepalu bez wizy”, i skazano na 2.282 USD grzywny (obejmujšcej opłatę wizowš, dodatkowš opłatę wizowš i karę za spędzenie w Nepalu okreœlonego czasu bez ważnej wizy) z zamianš na 10 lat więzienia.

Tenpę Rabgjala, którego aresztowano 28 stycznia 2002, zwolniono po uiszczeniu stosunkowo niskiej grzywny (174 USD) przez Biuro Tybetu w Katmandu. (Wysokoœć grzywny uzależniona jest od czasu, jaki spędziło się w Nepalu bez odpowiednich dokumentów. Tenpę zatrzymano wkrótce po przybyciu, podczas gdy byli tu dłużej. Co więcej, ukarano ich również za okres pobytu w Indiach.)

Nepalski prawnik, reprezentujšcy wszystkich aresztowanych Tybetańczyków, jest zaniepokojony faktem, że jego klienci nie mieli tłumacza podczas przesłuchań. Wszyscy – z wyjštkiem dwojga – oœwiadczyli, że nie grożš im przeœladowania po powrocie do Tybetu. Wszyscy powiedzieli, że w Nepalu “byli z wizytš”. Wydaje się, że żaden z nich nie rozumiał sensu ani prawnego znaczenia owych pytań.

Tybetańczycy tradycyjnie przekraczali granicę Nepalu – i mogli przebywać na jego terytorium – bez formalnej zgody władz. Po zajęciu Tybetu przez ChRL i modernizacji państwa nepalskiego liberalne obyczaje zastšpiono formalnymi procedurami. Wielu Tybetańczyków po prostu nie zdaje sobie z tego sprawy. Co więcej, uzyskanie paszportu jest długotrwałym, trudnym procesem, który może narazić aplikujšcego na podejrzenia o charakterze politycznym. Oficjalnie rzšd Nepalu nie udziela zgody na pobyt Tybetańczykom, którzy znaleŸli się na terenie tego kraju po 1989 roku. Niemniej jednak, na podstawie “dżentelmeńskiej umowy” z Wysokim Komisarzem ONZ ds. UchodŸców (UNHCR) i Tybetańskim Rzšdem Emigracyjnym, pozwala tybetańskim uchodŸcom na tranzyt z Tybetu do Indii. Choć uzgodnienia te nie obejmowały drogi powrotnej (uchodŸca, z definicji, nie chce wracać do kraju pochodzenia), do końca 2000 roku – kiedy to zatrzymano i skazano na drakońskie grzywny 19 powracajšcych – Tybetańczycy doœć swobodnie przekraczali terytorium Nepalu w drodze z Indii do Tybetu.

Zamiana grzywien na wyrok więzienia wydaje się kłócić z międzynarodowymi zobowišzaniami Nepalu. Art. 11 ratyfikowanego przez Katmandu Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych stanowi, że “nikt nie może być pozbawiony wolnoœci jedynie z powodu niemożnoœci wywišzania się z zobowišzań umownych”.

Wielu Tybetańczyków przebywa w Nepalu bez zezwolenia na pobyt i wiz tranzytowych. Po przybyciu do tybetańskiego obozu dla uchodŸców w Katmandu otrzymujš zaœwiadczenie tożsamoœci, na którym jest napisane, że “posiadaczem interesuje się UNHCR”, choć nie ma na nim ani logo, ani numeru telefonu biura Wysokiego Komisarza. “Te zaœwiadczenia nic nie znaczš, gdyż wystawia je tybetański obóz dla uchodŸców, który nie jest oficjalnš instytucjš – powiedział TIN pracujšcy w Nepalu Europejczyk. – W gruncie rzeczy nic z nich nie wynika. Gorzej, dajš iluzoryczne wrażenie ochrony i zgody na pobyt w sytuacji, gdy rzšd Nepalu uważa ich posiadaczy za łamišcych prawo nielegalnych imigrantów”.

Tybetańczyk z Nepalu uważa, że te wyrywkowe aresztowania sš gestem władz Nepalu, majšcym przekonać Pekin, iż zgodnie z decyzjš z 1989 roku Tybetańczycy nie mogš przebywać na terytorium tego kraju. “Gdyby rzeczywiœcie chcieli egzekwować te przepisy – dodaje inny – wielu Tybetańczyków miałoby ogromne problemy, gdyż mieszkajš tu bez żadnych dokumentów”.

Przed przypadajšcym 19 lutego Œwiętem Demokracji jedenaœcioro Tybetańczyków bezskutecznie prosiło króla o ułaskawienie. W grupie tej znajduje się matka czteromiesięcznego dziecka, która obecnie przebywa w szpitalu. Wszyscy uwięzieni będš ponownie prosić króla o łaskę 7 lipca, w dniu jego urodzin.