29 lutego, w dzień po powrocie do klasztoru ze szpitala, zmarł Gungthang Rinpocze, jeden z najważniejszych i najbardziej szanowanych przywódców religijnych w Tybecie, opat Labrang Taszikil w prowincji Gansu (dawniej Amdo). Chorował na raka. Tybetańczycy podziwiali ponadsiedemdziesięcioletniego Gungthanga Rinpocze za odmowę uznania mianowanego przez Chińczyków Panczenlamy, lojalnoœć wobec Dalajlamy i zasad buddyzmu tybetańskiego. Rinpocze nie chciał współpracować z władzami chińskimi w latach 50., za co spędził ponad dwadzieœcia lat w więzieniu. “To ogromna strata. Jego odejœcie będzie miało wpływ na życie religijne i sytuację politycznš w Tybecie – powiedział Alag Caje Rinpocze, były minister bezpieczeństwa tybetańskiego rzšdu emigracyjnego i bliski przyjaciel zmarłego od ponad pięćdziesięciu lat. – Gungthang Rinpocze był wielkim uczonym i żarliwym patriotš. Zawsze kierował się dobrem Tybetańczyków”.

Gungthang Rinpocze urodził się w lutym 1926 roku w Dzoge (chiń. Zoige), należšcej dziœ do Tybetańskiej Prefektury Autonomicznej Ngaba (chiń. Aba) prowincji Sichuan; był drugim lamš Labrang Taszikil, jednego z najważniejszych klasztorów tybetańskiego Amdo. W ostatnich latach bywał w klasztorze rzadko, spędzajšc większoœć czasu w szpitalu w Lanzhou (stolica prowincji Gansu) lub Pekinie, gdzie leczył się na raka. Nieoficjalne Ÿródła podajš, iż władze najprawdopodobniej nie chciały udzielić mu zgody na wyjazd do specjalistycznej kliniki za granicš.

Gungthang Rinpocze, uznawany za szóste wcielenie Konczoka Tenpy Dronme (1762-1823), słynšł z oddania dla Dalajlamy, troski o kształcenie Tybetańczyków (którš dzielił z pochodzšcym również z Amdo X Panczenlamš), wiedzy filozoficznej i odmowy uznania mianowanego przez Chińczyków Panczenlamy. Piastował oficjalne stanowiska – był członkiem stałego komitetu Ogólnochińskiej Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej oraz wiceprzewodniczšcym Stowarzyszenia Buddyjskiego Chin. W kilka miesięcy po œmierci X Panczenlamy (styczeń 1989) władze zorganizowały spotkanie, podczas którego Rinpocze nie zostawił żadnych wštpliwoœci co do swoich poglšdów i lojalnoœci. “Gungthang Rinpocze powiedział, że ma nadzieję, iż Panczenlamę, zgodnie tybetańskš tradycjš, wskaże Dalajlama – mówi Alag Caje Rinpocze [“Alag” znaczy w dialekcie z Amdo “Rinpocze”, “Caje” to nazwa regionu w Gansu]. – Powiedział też, że bez tego Tybetańczycy nie uznajš nowego Panczenlamy. Wyraził nadzieję, że nie będzie dwóch inkarnacji. Od tego czasu Chińczycy byli wobec niego bardzo Ÿle nastawieni”.

Alag Caje, który trafił do więzienia w tym samym czasie co Gungthang Rinpocze i uciekł z Tybetu w 1987 roku, mówi, że wypowiedzi Rinpocze nie pozostały bez echa. “Przez pewien czas nie pozwalano mu opuszczać hotelu w Pekinie i przyjmować goœci. Potem kazano mu wyjechać do Lanzhou i nie mógł swobodnie odwiedzać klasztoru”.

Gungthang Rinpocze nie wzišł udziału w kampanii dyskredytowania Dalajlamy, którš rozpoczęto po wskazaniu przezeń Genduna Czokji Nimy jako Panczenlamy (maj 1995). Następnie odmówił uznania Gjalcena Norbu, którego w listopadzie 1995 mianowali Panczenlamš Chińczycy. Władze wywierały nań silnš presję, gdyż Labrang jest jednym z trzech najważniejszych klasztorów – obok Taszilhunpo, tradycyjnej siedziby w Szigace, i Kumbum (chiń. Ta’ersi) w Qinghai – zwišzanych z Panczenlamš. Opat Kumbum, Agja Rinpocze uciekł do Stanów Zjednoczonych w 1998 roku i otrzymał tam azyl polityczny.

Główny lama Labrangu, pięćdziesięciodwuletni Dziamjang Żepa, szósta inkarnacja mnicha, który założył ten klasztor w 1709 roku, został zmuszony do wyjechania do Chin i objęcia roli nauczyciela Gjalcena Norbu w 1998 roku.
 

“Reformy demokratyczne” i więzienie

Gungthang Rinpocze był torturowany, głodzony i zmuszany do niewolniczej pracy przez ponad dwadzieœcia lat. Za kraty trafił w 1958 roku. Po zajęciu Tybetu przez Chiny w latach 1949-50 i wprowadzaniu “reform demokratycznych” w tybetańskich regionach Amdo i Khamu wielu mnichów Labrangu skazano na ciężkie roboty. Partia komunistyczna uznała, że Kham i Amdo majš podlegać prawnej i politycznej jurysdykcji Pekinu. Bezlitoœnie tłumiono wszelkie próby oporu wobec nowych struktur administracyjnych i partyjnych w regionie. “Ludzie z Labrangu, z moich rodzinnych stron, sš bardzo uparci i religijni. Lamowie i mnisi, którzy nie chcieli podporzšdkować się chińskim władzom, dostawali najwyższe wyroki. Gungthang Rinpocze nie zamierzał się poddać nawet w więzieniu, dlatego spędził w nim tyle lat”, powiedział TIN Labrang Dzigme, rówieœnik i przyjaciel Rinpocze, który żyje na wychodŸstwie.

Tybetańczyk, który mieszkał w Labrang Taszikil w latach 50., a dziœ jest uchodŸcš, pamięta dzień aresztowania i uwięzienia setek lamów i mnichów w 1958 roku: “Do klasztoru przyjechali uzbrojeni Chińczycy i aresztowali wszystkich mnichów. Zwišzano nam ręce, skuto łańcuchami nogi i wrzucono na ciężarówki. Przy każdym było dwóch, trzech żołnierzy. Rozrzucono nas po różnych więzieniach. Wszystkich skazano na ciężkie roboty. W latach 1958-60 głód, tortury i praca ponad siły zabrały tylu Tybetańczyków...”.

W latach rewolucji kulturalnej – Gungthang Rinpocze był nadal w więzieniu – w Labrangu zjawili się chińscy czerwonogwardziœci, niszczšc relikwie, ołtarze i œwištynie. Aresztowano wówczas i torturowano Ngałanga Gjaco, sekretarza Gungthanga Rinpocze. “W lipcu 1966 roku przy wtórze uderzeń w bębny wkroczyła do klasztoru Gwardia Czerwona z portretami Mao i czerwonymi sztandarami na długich drzewcach (...) Tylko tego dnia zniszczono ponad pięć tysięcy młynów modlitewnych. Wynieœli też œwięte księgi, z których robili buty albo papier pakowy. Do Chin wywieziono niezliczone posšgi buddów ze złota i miedzi, brokatowe baldachimy, złocone choršgwie, ornamenty i klejnoty. Tybetańczyków bito i posyłano na wiece walki klasowej”, pisał w “Tragedii mojej ojczyzny” Alag Caje Rinpocze.
 

Nie ma postępu bez nowoczesnej edukacji

Gungthang Rinpocze został zwolniony z więzienia w 1979 roku, kiedy to rozpoczšł się w Tybecie krótki okres liberalizacji religijnej i kulturalnej. Przyjaciele twierdzš, że nie stracił ducha. Natychmiast zaczšł jeŸdzić po Gansu i Qinghai, pomagał zakładać szkoły i szukać funduszy na odbudowywanie œwištyń zniszczony przed i podczas rewolucji kulturalnej. “Wędrował od wioski do wioski, rozmawiał z koczownikami i chłopami. Mówił im, że muszš posyłać dzieci do szkół, bo bez tego Tybetańczycy nie zrobiš kroku naprzód”, powiedział TIN Labrang Dzigme, który po raz ostatni widział Rinpocze w latach 80.

Student z Qinghai, powiedział TIN, że Gungthang Rinpocze słynšł z moralnego i finansowego wsparcia, jakiego udzielał tybetańskim uczonym. Sponsorował wydawanie ksišżek i broszur poœwięconych literaturze, kulturze i historii Tybetu. “Mówił, że mamy ciężko pracować dla naszej mniejszoœci, mówił, że tybetańska kultura jest ważna nie tylko dla nas, ale dla całego œwiata, i że mamy jš chronić – po raz ostatni spotkał się z nim w 1996 roku przed ucieczkš z Tybetu. – Mówił, że my, studenci, musimy uczyć innych, jak chronić naszš kulturę, odróżniajšc jš przy tym od nic nie wartych obyczajów. Mówił, że czasy sš takie, iż musimy zdobyć dobre, nowoczesny wykształcenie. Wszystkich traktował z takim samym szacunkiem, niezależnie od tego, kim byli”.

Był otoczony szacunkiem koczowników i chłopów, studentów i nauczycieli. Pomagał rozwišzywać spory między nomadami. Interweniował podczas sporu o pastwiska, do którego doszło w maju zeszłego roku i który kosztował życie pięciu Tybetańczyków. “Pojechał do nich i rozmawiał ze zwaœnionymi stronami”, powiedział TUN Alag Caje Rinpocze.

Przed uwięzieniem i po zwolnieniu wielokrotnie udzielał inicjacji Kalaczakry (Koło Czasu) i innych nauk, które œcišgały tysišce Tybetańczyków. Wpływy Rinpocze niepokoiły lokalnych urzędników.

Tybetańskie Ÿródła podajš, że podczas ostatnich wizyt Rinpocze w Labrangu towarzyszyli mu funkcjonariusze służby bezpieczeństwa. Wydaje się, że wrócił do klasztoru po to, by w nim umrzeć. Po wyjœciu ze szpitala był tak osłabiony, że nie mógł chodzić o własnych siłach. Jego stan gwałtownie się pogarszał.

“Udzielajšc nauk, powtarzał, że Tybetańczycy muszš rozwijać współczucie i rozumieć prawo karmy – powiedział TIN były student z Tybetu. – W jego słowach było to coœ, co zmienia serca i umysły. Jeœli idzie o tybetańskš religie i kulturę, nie miał sobie równych. Myœlę, że jego odejœcie ma dla Tybetańczyków niemal takie znaczenie, jak œmierć X Panczenlamy”.