Chińskie media często publikujš statystyki – liczby sadzonek, powierzchnię zalesionych terenów itd. – oraz informujš o entuzjazmie, z jakim jakoby uczestniczy w kampanii ludnoœć lokalna. Nie wspominajš jednak, w jaki sposób wykorzystywano te ziemie do tej pory. Z relacji Tybetańczyków mieszkajšcych we wschodnim Tybecie (prefektury Malho, Kannan, Ngaba, Kardze), Lhasie i Czamdo wynika, że drzewa i krzewy sadzi się – pod przymusem – na ziemiach uprawnych, na których wczeœniej uprawiano pszenicę i jęczmień. Tybetańczycy podkreœlajš, że rzšd obiecuje im odszkodowania (finansowe i w postaci dostaw ziarna) przez okres co najmniej pięciu lat. Nieodmiennie wyrażajš też ogromny niepokój o przyszłoœć i przetrwanie tradycyjnego stylu życia. Wielu obawia się, że władze chcš wywrzeć na nich dyskretnš presję, by zmniejszyć – zgodnie z ogłoszonymi niedawno planami – populację w niektórych regionach wiejskich. Inni sšdzš, że płacš za ochronę chińskich miast – zagrożonych powodziami z powodu wczeœniejszego karczowania lasów, za które chłopi nie ponoszš żadnej odpowiedzialnoœci – położonych w dolnym biegu tybetańskich rzek. Młodzi ludzie bywajš zadowoleni, że będš mieli ziarno bez ciężkiej pracy w polu, nie wiadomo jednak, czy obiecane rekompensaty pokryjš straty chłopów. Z niektórych relacji wynika, że władze myœlš o zapewnieniu chłopom dochodów z ziemi – sadzi się drzewa owocowe, obiecuje rolnikom prawo do używania w przyszłoœci drewna, sugeruje hodowanie i zbieranie leczniczych ziół.

Od pewnego czasu napływajš również doniesienia o zachęcaniu koczowników do sadzenia drzew na pastwiskach. Częœć łšk zamknięto dla stad, by zwiększyć pogłowie dzikich zwierzšt, np. dzikich jaków.

Choć programy sadzenia drzew realizowano od poczštku chińskich rzšdów w Tybecie (z reguły zajmowali się tym, przymusowo, chłopi i więŸniowie), na polecenie władz lub za ich zgodš wywieziono z Tybetu ogromne iloœci drewna – zwłaszcza z gęsto zalesionych tybetańskich prefektur i okręgów autonomicznych prowincji Sichuan, Yunnan, Qinghai i Gansu. Po dramatycznych powodziach w 1998 roku władze zaczęły jednak szukać bardziej radykalnych metod ochrony stoków i lasów, co doprowadziło do zakazu wyrębu w wielu regionach. Według nieoficjalnych Ÿródeł w wielu innych miejscach wyręb ograniczono; władze starajš się też zapobiegać œcinaniu drzew przez ludnoœć lokalnš.

W tym samym czasie pojawiły się pierwsze raporty o informowaniu chłopów przez władze lokalne z różnych regionów Gansu, Qinghai i Sichuanu, że czeœć ziemi uprawnych musi zostać zalesiona. Chłopom, którzy sadzili na swoich polach drzewa i krzewy, obiecywano wypłacać przez pięć lat odszkodowania (w ziarnie) w zależnoœci od liczby zalesionych mu (1 mu = 0,16466 ara). Wzrosła też liczba doniesień o programach zalesiania w różnych częœciach Tybetu. Chińskie media tradycyjnie opisywały entuzjazm lokalnych społecznoœci i kadr, przy okazji „edukujšc masy”. „W celu zwiększenia powierzchni terenów zielonych i zmiany œrodowiska biologicznego okręg Dengczen [prefektury Czamdo] aktywnie kieruje koczowników i rolników do sadzenia drzew – donosił 5 lutego 2004 Dziennik Tybetański. – Okręg Dengczen wykorzystał wolny czas koczowników i chłopów, po zakończeniu żniw, przed pracowitš wiosnš, i zmobilizował masy do kopania dołów oraz naprawy kanałów irygacyjnych, nie zakłócajšc przy tym ich codziennego życia. Szen [chiń. xian, okręg] w zjednoczony sposób zakupił i rozdał szangom [chiń. xiang, dystrykt, obwód, dawniej miasto, teraz również skupisko wiosek] nasiona drzew na œwięto sadzenia. Kadry i urzędnicy aktywnie sadzš drzewa w dni wolne od pracy, a co pištek je podlewajš. Wszyscy, od najniższych rangš po głowę okręgu, przynoszš narzędzia i uczestniczš w sadzeniu, gruntownie gwarantujšc przetrwanie drzew”.

„Nowa polityka dotarła do nas koło 1999, 2000 roku – powiedział TIN urzędnik, kierujšcy dystryktem w Qinghai. – Powiedziano nam, że na ziemiach uprawnych trzeba sadzić drzewa, żeby chronić œrodowisko i hodować lasy. Mamy jednak swoje wštpliwoœci co do prawdziwoœci tych wyjaœnień. W naszym obwodzie jest wiele nieużytków, na których nie sadzi się żadnych drzew, każšc jednoczeœnie ludziom sadzić je na własnych gruntach. Rzšd mówi, że póki drzewa rosnš, przez pięć lat chłopi dostawać będš odszkodowania: 200 gjama ziarna [1 gjama = 500 gramów] i 50 yuanów [ok. 6 USD] rocznie za jedno mu ziemi.

Pytanie: Z jakiego powodu?
OdpowiedŸ: Mówiš, że ochrony œrodowiska. Mówiš, że zbyt intensywne karczowanie drzew w regionach położonych wyżej spowodowało powodzie i katastrofy w Chinach. Teraz sadzš drzewa.
Pytanie: Kiedy zaczęli je sadzić?
OdpowiedŸ: Kontrakty podpisano w listopadzie 1999 roku, a od marca, kwietnia 2002 zaczęli kazać sadzić.
Pytanie: Czy nadal uprawia się pola?
OdpowiedŸ: Niektóre się uprawia. Niewiele. Na przykład nasz obwód zobowišzano do obsadzenia drzewami 50 procent zim uprawnych. Nasze pola położone sš wysoko, więc nie wyrosnš na nich drzewa owocowe. Sadzi się wierzby, topole i trawę.
Pytanie: Kto jest za to odpowiedzialny?
OdpowiedŸ: Szef obwodu i sekretarz partii.
Pytanie: A co myœlš ludzie o sadzeniu lasu na polach?
OdpowiedŸ: Niedawno rzšd podpisał kontrakty z chłopami. Powiedzieli, że majš prawo do swojej ziemi przez 30 lat. Dali prostym ludziom takie małe ksišżeczki. Kiedy rzšd ogłosił nowš politykę, ludzie zaczęli się skarżyć administracji obwodów, a te poszły z tym do władz okręgu, które odpowiedziały, że to polityka centralna, której nie wolno się sprzeciwiać.
Pytanie: Jak sadzenie drzew wpłynie na dochody ludnoœci?
OdpowiedŸ: Przez pięć lat dajš 200 gjama [100 kg] ziarna za mu zalesionej ziemi. Co będzie potem, nie wiem. Umowa obowišzuje pięć lat. Powiedzieli, że dadzš 200 gjama i 50 yuanów za mu.
Pytanie: Skšd biorš ziarno?
OdpowiedŸ: Przywożš z Chin.
Pytanie: Ile ziarna uzyskuje się z mu ziemi w waszym regionie?
OdpowiedŸ: Ponad 250 gjama [125 kg]”.

„Przez trzy lata kazano ludziom sadzić drzewa na okreœlonej powierzchni – mówi członek okręgowych struktur Ludowej Politycznej Konferencji Konsultatywnej. – Jeœli rodzina miała od 20 do 30 mu uprawnej ziemi, w cišgu roku musiała posadzić drzewa na pięciu, szeœciu mu [0,33-0,39 ha]. W następnym roku znów pięć, szeœć mu. To zniszczy uprawy w naszym regionie. Co rok dajš 300 gjama [150 kg] za mu ziemi. Będš to robić przez trzy czy cztery lata. Nie wiemy, co będzie potem. Nie możemy jeœć drzew. Trudno będzie zwišzać koniec z końcem.

Pytanie: Co czujš ludzie?
OdpowiedŸ: Smutek i cierpienie, ale nikt nie waży się o tym mówić.
Pytanie: Jakie drzewa się sadzi?
OdpowiedŸ: Krzaki. Jest trochę drzew, ale mówiš, że krzaki rosnš szybciej.
Pytanie: Czy dostajš coœ w zamian?
OdpowiedŸ: Powiedzieli, że dadzš 300 gjama ziarna za mu obsadzonej ziemi.
Pytanie: Czy na posiedzeniu Konferencji mówiło się o tych problemach?
OdpowiedŸ: Tak, mówiło się. Jest czas na zgłaszanie uwag i wtedy podniesiono tę kwestię. Nie można było jednak nic zmienić. Delegaci mieli wiele uwag. „Jeżeli tyle ziemi obsadzi się drzewami, ludzie umrš z głodu”, mówili. „Myœlenie o sprawach państwa [Chin] nie ma tu zastosowania, ponieważ jesteœmy uzależnieni od naszych pól, a sadzenie drzew nas zrujnuje”. W odpowiedzi usłyszeli tylko, że to decyzja rzšdu”.

„Mieszkańcy wszystkich szeœciu wiosek naszego okręgu Rebgong Tongren, wszystkich szeœciu, muszš sadzić kolczaste krzaki lakhi i sosny [tyb. thangma] – relacjonuje chłop z Rebgongu. – Krzaki sš bezużyteczne. Zaczęło się w 1998 roku. Mamy 24 mu [1,6 ha] ziemi uprawnej. Kazali nam obsadzić krzakami 10 mu [0,66 ha]. Krzaki i drzewa sadzi się gdzie popadnie, ale drzewa rosnš Ÿle. Kolczaste krzaki i trwa rosnš dobrze. Władze ogrodziły tereny, na których je posadzono. Rzšd daje za to 200 gjama [100 kg] jęczmienia za mu ziemi. Na rok. Ludzie mówiš, że po oœmiu latach przestanš dawać, ale tego nie wiem. Trzeba to sadzić, nie można odmówić. Nie pamiętam, jakie biuro odpowiada za sadzenie, ale na nas zawsze naciska administracja okręgu. Mierzš, gdzie mamy sadzić krzaki i drzewa, a gdzie wolno nam uprawiać ziemię. Mówiš, że robimy to dla rozwoju naszego okręgu, dla ochrony wody i żeby było więcej deszczu. Krzakami i drzewami obsadza się z zasady nienawodnione grunty. Nie sšdzę, by robiono to na nawadnianych polach. W tym roku w Tongren zaczęto sadzić las w górach, w południowej częœci okręgu. Zbudowali też drogę. Mówiš, że z czasem ma tam powstać region turystyczny. Ludzie opowiadajš, że rzšd twierdzi, iż na terenach zalesionych będzie można uprawiać zioła lecznicze, ale starsi uważajš, że nie należy tego robić, że nie trzeba niszczyć w tym celu ziemi”.

„Pytanie: Co uprawiacie na swoich polach.
OdpowiedŸ: Pszenicę, jęczmień, groch, jug go [trawę, z której robi się paszę dla zwierzšt], ale teraz Chińczycy każš nam sadzić drzewa i krzaki – mówi chłopka z okolic Gansu w północno-wschodnim Amdo. – Każš sadzić krzaki takie jak w górach. Sadzimy je tam, gdzie do tej pory uprawialiœmy jęczmień i inne roœliny.
Pytanie: Kto wam każe to robić?
OdpowiedŸ: Rzšd. To jest obowišzkowe, wszyscy muszš sadzić. Niektóre rodziny uprawiajš jug go, inni sadzš drzewa, a jeszcze inni krzaki. Moja rodzina musi sadzić drzewa.
Pytanie: Gdzie?
OdpowiedŸ: Na naszych polach. Chińczycy zmuszajš nas do sadzenia drzew, choć mówimy im, że tego nie chcemy. Trzeba je sadzić samemu. Potem przychodzš to sprawdzić. Sprawdzić, czy posadziło się drzewa na swoim polu. W naszym regionie normalnie nie ma Chińczyków. Przyjeżdżajš z prefektury Kanlho. Jeżeli zasadzone drzewa uschnš, trzeba je sadzić jeszcze raz. Jeœli rosnš dobrze, nie trzeba sadzić nowych. Trzeba obsadzić dwa pola. W naszym przypadku było to 100 lub 200 drzew.
Pytanie: Czy dajš na to jakieœ pienišdze?
OdpowiedŸ: Administracja szenu daje rocznie 1.000 gjama [500 kg] ryżu każdej rodzinie”.

„Pytanie: Skšd pochodzisz?
OdpowiedŸ: Z wioski Bumnag w okręgu Markham prefektury Czamdo.
Pytanie: Co uprawiasz?
OdpowiedŸ: Jesteœmy i rolnikami, i koczownikami. Jest nas w domu 11 osób. Co rok każde z nas musi zasadzić trzy drzewa. Można je sadzić, gdzie się chce. Na naszej ziemi uprawiamy rzodkiew, jęczmień, groch i trochę warzyw.
Pytanie: Czy w waszym regionie jest program zalesiania?
OdpowiedŸ: Nie ogłosili kampanii sadzenia drzew na naszej ziemi. Ale na równinie Dzongre [w naszym okręgu], która przypomina pustynię, sadzš przy szosie mnóstwo ciernistych krzaków; niskich, kolczastych krzaków.
Pytanie: Czy wiesz, co planujš władze?
OdpowiedŸ: Z tego, co słyszałem, majš sadzić te krzaki we wszystkich okręgach prefektury Czamdo, ale u nas do tej pory tego nie ogłoszono. Żyje się nam tu dobrze. Nie zbieramy jarcagambu [roœlina lecznicza; popularne Ÿródło dodatkowych dochodów w wielu regionach Tybetu], za to mamy tu grzyby”.