Wprowadzenie

Stolica Tybetu, Lhasa, jest miastem i społeczeństwem w okresie przejœciowym. Reformy gospodarcze i proces modernizacji, połšczone z twardš politykš władz, próbujšcych kontrolować religijne i kulturalne życie Tybetańczyków, stworzyły miasto, w którym korupcja współistnieje z ostentacyjnš komercjalizacjš. W miejscach, będšcych niegdyœ celem pielgrzymek, pleni się prostytucja. Niektórzy kupujš komputery i gigantyczne telewizory, ale mieszkajš w domach bez toalet i bieżšcej wody. Współczesna Lhasa ma w sobie coœ z frontowego, podzielonego miasta. Taki właœnie obraz wyłania się z przytoczonej tu relacji. Zebrano w niej poglšdy tybetańskich urzędników, intelektualistów i mnichów, którzy znajš to miasto jak nikt inny. Nie jest jednym głosem, lecz urywkami wielu relacji, napływajšcych do TIN w ostatnich tygodniach.
Nasi rozmówcy poruszali problemy, które najbardziej niepokojš dziœ mieszkańców Lhasy i całego Tybetu: wolnoœci religii i kultury, prostytucji oraz korupcji. Wszyscy mówili o upadku tybetańskiej kultury i norm moralnych w mieœcie. Opis korupcji w departamencie lasów pokazuje, jak wpływa na Tybetańczyków narzucana im polityka, która nie uwzględnia potrzeb lokalnej ludnoœci, ilustrujšc przy okazji stopień skorumpowania agend rzšdowych.
Warto zauważyć, że cytowani tu Tybetańczycy – choć sami przyznajš, że okres względnego spokoju może być tylko ciszš przed burzš, gdyż nadal obowišzuje „stara linia” – z ulgš przyjęli odwołanie twardogłowego Chena Kuiyuana i mianowanie sekretarzem partii Tybetańskiego Regionu Autonomicznego Guo Jinlonga. Jeden z naszych rozmówców powiada, że Guo Jinlong polecił podnieœć pobory rzšdowym kadrom i wezwał do większej „elastycznoœci” wobec religii. Mogš to być tylko posunięcia taktyczne, obliczone na uspokojenie tybetańskich kadr i członków partii, sfrustrowanych wojnš, jakš wypowiedziano religii tego lata, oraz zaniepokojonych utratš statusu i perspektyw na skutek cišgłego napływu chińskich imigrantów, których œcišga do miasta preferencyjna polityka gospodarcza.

Restrykcje wobec religii

„Kiedy sekretarzem partii był Chen Kuiyuan, w całym regionie œciœle kontrolowano wszystko, co wišże się z politykš i religiš. Rzeczy najdroższe Tybetańczykom, to znaczy religię i kulturę, krytykowano i obrzucano błotem. Chen kazał zerwać wszelkie zwišzki z wiarš i religiš nie tylko członkom partii i urzędnikom państwowym, ale też emerytom i rzemieœlnikom.
Ich rodziny nie mogły posiadać przedmiotów kultu, składać [rytualnych] ofiar we własnych domach, odwiedzać œwištyń i lamów, pielgrzymować do œwiętych miejsc, palić kadzideł, uczestniczyć w rytuałach itd.
Zakazy egzekwowano z całš surowoœciš. Ten, kto je złamał, tracił pracę lub miejsce w szkole. Obcinano też pensje, odbierano emerytury i stosowano rozmaite szykany.
Wielu bało się otwarcie dawać wyraz uczuciom religijnym. Wszystkie te sankcje kazały Tybetańczykom, głęboko nienawidzšcym chińskiego rzšdu, położyć po sobie uszy, by przetrwać.
Sytuacja zaczęła się zmieniać po mianowaniu Guo Jinlonga nowym sekretarzem partii TRA. Przede wszystkim kazał podnieœć pensje (zgodnie z wysługš lat) i dodatki mieszkaniowe dla kadr. Ludzie majš wreszcie za co żyć. Emeryci i rzemieœlnicy mogš sobie pielgrzymować po Lhasie, posiadać tradycyjne przedmioty kultu i składać ofiary. Wszyscy odetchnęli z ulgš.
Co się tyczy spraw administracyjnych i stylu pracy, nowy sekretarz odbiurokratyzował nieco proces decyzyjny. Jeœli sprawa ma charakter kluczowy lub przychodzi z samej góry, daje departamentowi, którego dotyczy (czy to finansów, czy to gospodarki, czy to planowania), dużš swobodę podejmowania decyzji i realizowania dyrektyw centrum. Z jego oficjalnych oœwiadczeń wynika, że poszczególne departamenty nie będš już musiały zabiegać o upoważnienie przełożonych w każdej sprawie. Dadzš im więcej swobody, pozwolš dostosowywać się do sytuacji i wykazywać inicjatywš.
Z drugiej strony, starsze pokolenie Tybetańczyków nie ma takiej wolnoœci religijnej, jakš im kiedyœ dawano. Bojš się pokazywać publicznie i obnosić ze swojš wiarš, gdyż nie chcš zaszkodzić dzieciom. Pozwalajš sobie tylko na tradycyjnš pielgrzymkę po Lingkhorze i starajš nie kłuć w oczy religijnoœciš. Nie widzi się już tylu staruszków wędrujšcych do klasztorów Ganden, Drepung czy Sera, by złożyć tam tradycyjne ofiary.
Młodzi też nie sš tak œmiali, jak kiedyœ. Nie przesiadujš w kawiarniach, herbaciarniach czy innych miejscach publicznych, otwarcie dyskutujšc sytuacji społecznej, audycjach zagranicznych stacji radiowych, wystšpieniach Jego Œwištobliwoœci Dalajlamy, doniesieniach ze œwiata itd.
Młodzież interesuje posada w biurze, szkoła, perspektywa – lub jej brak – zdobycia pracy, pensje, kupowanie jedzenia i ubrania, szukanie mieszkania. W miejscach publicznych nie słyszy się już rozmów na kontrowersyjne lub polityczne tematy. Niczego, co można by uznać za „godzenie w jednoœć narodu tybetańskiego i chińskiego” lub wyraz nadmiernego „nacjonalizmu”. O krytykowaniu chińskich przywódców nie wspominajšc.
Fakt, zdarza się, że młodzi się popijš i zacznš œpiewać tybetańskie pieœni. Wtedy natychmiast pojawiajš się ubecy. I rutyna: przesłuchanie, rewizja (szukajš przede wszystkim zakazanych kaset), często ciężkie bicie.

Prostytucja

Szacuje się, że w samej Lhasie jest ponad siedem tysięcy bezrobotnych Tybetanek, które uprawiajš prostytucję. Majš od piętnastu do czterdziestu pięciu lat. Zaczepiajš mężczyzn na pielgrzymkowym Lingkhorze i w parkach, w których kiedyœ robiliœmy sobie pikniki i rodzinne spotkania.
Większoœci tych dziewczšt nie stać na szkołę. Starsze często próbowały się imać innych zajęć, ale nie dały sobie rady na coraz bardziej konkurencyjnym rynku. Inne po prostu nie majš wykształcenia ani żadnego użytecznego fachu.
Wielu szanowanych, odpowiedzialnych Tybetańczyków, zasmuconych losem tych kobiet i moralnym upadkiem w stolicy, prosiło władze o oczyszczenie miasta z prostytucji, przywrócenie moralnych i społecznych wartoœci oraz kulturowej godnoœci w Lhasie.
Jeœli jednak w ogóle podejmuje się jakieœ kroki, prowadzi dochodzenie lub szuka winnych, ofiarami sš nieodmiennie tylko tybetańskie prostytutki. Jest ich więcej niż Chinek. Kiedy policja planuje akcję, chińskie prostytutki sš informowane przez swoich wpływowych przyjaciół i na chwilę znikajš z ulic. Tybetanki trafiajš do aresztów i muszš płacić grzywny. Zdarzało się już, że wysocy chińscy urzędnicy żšdali zwolnienia zatrzymanych chińskich prostytutek.
Jak już policja się znudzi, wracajš chińskie prostytutki i interes kręci się dalej. W rzeczy samej, zamiast zainteresować się protestami przeciwko plenišcemu się wszędzie społecznemu złu prostytucji, władze przymykajš oko czy wręcz promujš ten biznes. Szef lhaskiego urzędu skarbowego powiedział w telewizji, że wszystkie te prostytutki zasilajš budżet miasta wysokimi podatkami. Zamiast wypowiedzieć wojnę prostytucji, wyrwał w ten sposób zęby wszystkim inicjatywom władz, majšcym położyć kres temu procederowi. I burdele ostentacyjnie kwitnš.

Korupcja w departamencie lasów

 Korupcja jest wszędzie. Najlepiej widać jš w lasach, za które odpowiada Departament Lasów TRA.
 Departament ten stworzono po latach bezmyœlnego karczowania lasów. Miał chronić to, co z nich zostało. Dano mu władzę nad lasami i zasobami leœnymi w całym regionie. Każdy, kto chce œcinać drzewa lub transportować drewno, musi uzyskać specjalne zezwolenie tej instytucji.
 Trudno o lepszš okazję do wycišgania ršk po łapówki. Oficjalnie zakazano wycinania drzew w wielu regionach, na przykład w Kongpo (chiń. Gongbu). Ale jeœli stać cię na łapówkę od pięciu do pięćdziesięciu tysięcy RMB (600-6000 USD), możesz kupić sobie zezwolenie, upoważniajšce do wycięcia i przewiezienia trzydziestu, stu ciężarówek drewna. Majšc takie zezwolenie, bez problemu wycinasz, transportujesz i sprzedajesz drewno z ogromnym zyskiem. Większoœć tego drewna trafia do Chin, ale czasem można je kupić i w Lhasie.
 W Lhasie wiele osób żyje z nielegalnego handlu drewnem. Kupili sobie zezwolenia za łapówki. Wyżsi chińscy i tybetańscy urzędnicy departamentu lasów odkryli żyłę złota.
 Natomiast Tybetańczycy, którzy żyli z lasów i nawet, patrzšc w przyszłoœć, próbowali je odtwarzać, tracš chleb. Muszš mieć pozwolenie, żeby przynieœć sobie drewno na własny użytek – na meble czy budowę domu. Składajš podania w lokalnych biurach departamentu i wnoszš wszystkie oficjalne opłaty. Każš im przy tym sadzić dokładnie tyle drzew, ile wytnš.
 Krótko mówišc, Tybetańczycy nie majš żadnych praw do swoich własnych lasów. Muszš ubiegać się o zezwolenie, jak każdy obcy. W gruncie rzeczy, Chińczykom jest łatwiej – majš więcej zniżek i przywilejów niż rdzenni, tybetańscy mieszkańcy”.