30 marca 2004 Biuro Informacji Rady Państwa ChRL opublikowało białš księgę zatytułowanš „Postępy w dziedzinie praw człowieka w Chinach w 2003 roku”. Składa się na niš osiem rozdziałów, poœwięconych prawu do egzystencji i rozwoju, prawom obywatelskim i politycznym, sšdowej ochronie praw człowieka, prawom gospodarczym, socjalnym i kulturalnym, prawom i interesom kobiet oraz dzieci, równym prawom i specjalnej ochronie mniejszoœci etnicznych, prawom i interesom niepełnosprawnych oraz programom wymiany i współpracy w dziedzinie praw człowieka.

Autorzy białej księgi podkreœlajš, że X Ogólnochińskie Zgromadzenie Przedstawicieli Ludowych (OZPL) znowelizowało konstytucję, wpisujšc do niej „po raz pierwszy w historii” zdanie: „Państwo szanuje i gwarantuje prawa człowieka”. TCHRD wyraża z tego powodu zadowolenie, ponieważ œwiadczy to o tym, że Chiny przywišzujš wagę do praw człowieka. Chińska konstytucja gwarantowała już obywatelom wolnoœć słowa, zrzeszania się i religii. Owe konstytucyjne gwarancje, o czym œwiadczš relacje uchodŸców, nie zapobiegły jednak naruszaniu praw człowieka w Tybecie. Jeżeli władze nie zmieniš polityki i praktyki stosowania prawa, nowa gwarancja pozostanie jedynie pustym zapisem, w niczym nie zmieniajšc rzeczywistej sytuacji. TCHRD wzywa więc rzšd Chin do przestrzegania konstytucji i respektowania praw obywateli ChRL.

Biała księga jest pełna sprzecznoœci. Z jednej strony Chiny utrzymujš, że dokonały „postępu” w dziedzinie praw człowieka, z drugiej zaœ przyznajš, że pod tym względem „jest jeszcze wiele do zrobienia. (...) Rzšd Chin będzie nadal aktywnie podejmować skuteczne kroki w celu stałego poprawiania warunków i poważnego podniesienia poziomu praw człowieka”. W dokumencie tym rzadko wspomina się o Tybecie, choć należy on do miejsc, w których sytuacja w tej dziedzinie jest najgorsza.

Chiny twierdzš, że „dokonały znacznego postępu w sferze sšdowych gwarancji praw człowieka” i że „organy Bezpieczeństwa Publicznego œciœle przestrzegały prawa oraz stosowały je w interesie publicznym (...), stanowczo reagujšc na naruszenia praw człowieka, polegajšce na wymuszaniu zeznań przy pomocy tortur oraz nadużywaniu stosowania broni, instrumentów policyjnych i innych œrodków przymusu”.

W Tybecie tortury i inne formy okrutnego traktowania majš charakter endemiczny, towarzyszšc każdemu etapowi procesu uwięzienia: od zatrzymania przez transport po pobyt w areszcie œledczym i zakładzie karnym. Nagminnie stosuje się różne techniki zadawania tortur w celu wymuszenia zeznań i nazwisk „wspólników”. Rzšd Chin udziela cichego przyzwolenia tym praktykom; brakuje skutecznych zabezpieczeń praw Tybetańczyków, którzy sš podejrzani o popełnienie przestępstwa. Tybetańczycy nadal tracš życie z powodu stosowania tortur i wcišż odmawia się im prawa do odpowiedniej opieki lekarskiej.

Chiny przyznajš, że przewlekłe więzienie podejrzanych jest na porzšdku dziennym, stwierdzajšc, iż „w 2003 roku skorygowano 25.736 przypadków długotrwałych zatrzymań”. TCHRD otrzymało informacje, z których wynika, że Czampa Czungla, sekretarz Komitetu odpowiedzialnego za odnalezienie inkarnacji Panczenlamy, jest nadal więziony, choć powinien odzyskać wolnoœć 16 maja 2003 roku. Według nieoficjalnych doniesień z kwietnia 2003 roku Czadrel Rinpocze, który stał na czele owego Komitetu, został osadzony w areszcie domowym po odbyciu kary szeœciu lat więzienia. W Tybecie bezprawnie więzi się więc osoby, których status przycišga uwagę œwiatowych mediów i organizacji praw człowieka.

Autorzy białej księgi poœwięcili wiele uwagi rzšdowym gwarancjom prawa do uzyskania pomocy prawnej, które znalazły w przepisach administracyjnych z 2003 roku. W tym właœnie roku dokonano doraŸnej egzekucji Lobsanga Dhondupa i utrzymano zawieszony na dwa lata wyrok œmierci Tulku Tenzina Delka; obu oskarżono o dokonanie serii zamachów bombowych we wschodnim Tybecie. Wyroki te sš œwiadectwem nowej strategii Chin – które próbujš przedstawiać pokojowš walkę o wolnoœć szeœciu milionów Tybetańczyków jako „działalnoœć terrorystycznš” – i obnażajš słaboœci chińskiego sšdownictwa. Obu oskarżonym odmówiono prawa do uczciwej, skutecznej obrony. Ze szczegółowej analizy wydarzeń, które miały miejsce po aresztowaniach, wynika jasno, że Chiny nie stosujš gwarancji prawnych pomieszczonych w znowelizowanym kodeksie postępowania karnego.

W rozdziale poœwięconym prawom obywatelskim i politycznym czytamy, że Chiny „kierujš się zasadš stawiania ludzi ponad wszystko”. Jeœli to prawda, mamy do czynienia z przełomowš zmianš. Do tej pory w oficjalnej retoryce wartoœciami nadrzędnymi były „stabilizacja” i „zjednoczenie macierzy”. W Tybecie gwarantem „stabilizacji” sš paragrafy kodeksu postępowania karnego dotyczšce „zagrażania bezpieczeństwu państwa”. Brak jednoznacznej definicji sprawia, że przy ich pomocy odbiera się Tybetańczykom należne im prawa, takie jak wolnoœć słowa i swobody religijne.

W 2003 roku TCHRD udokumentowało 27 aresztowań na tle politycznym. Wielu z nich dokonano w Tybetańskiej Prefekturze Autonomicznej Kardze [prowincji Sichuan], co œwiadczy o zacieœnianiu kontroli nad Tybetańczykami spoza Tybetańskiego Regionu Autonomicznego (TRA). Egzekucja Lobsanga Dhondupa i wyrok Tulku Tenzina Delka pokazujš, że dla Chin pokojowa działalnoœć niepodległoœciowa jest „zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa” i próbš „podzielenia macierzy”.

W tym samym rozdziale znajdujemy krótkš wzmiankę, że rzšd gwarantuje obywatelom „wolnoœć zgodnych z prawem wierzeń religijnych i chroni normalnš działalnoœć religijnš”. TCHRD udokumentowało jednak zaostrzenie kampanii przeciwko Dalajlamie i wprowadzenie nowych restrykcji, które zakłócajš tradycyjne praktyki i wierzenia religijne, naruszajšc prawa Tybetańczyków.

Pekin promuje w Tybecie ateizm œrodkami politycznymi, takimi jak kampania wymierzona w Dalajlamę i kampanie „edukacji patriotycznej”. Prowadzi to do degeneracji tybetańskich tradycji buddyjskich – debat, medytacji i studiów. Czterech mnichów z klasztoru Khangmar skazano na kary od oœmiu do dwunastu lat więzienia za organizowanie modłów w intencji Dalajlamy. Mieszkańcom okręgów Kardze i Lithang grożono konfiskatš ziemi, jeœli w cišgu miesišca nie oddadzš władzom wszystkich portretów Dalajlamy. Władze chińskie więżš od ponad oœmiu lat Genduna Czokji Nimę, w którym w maju 1995 roku Dalajlama rozpoznał XI Panczenlamę.

Chiny powtarzajš, że „w regionach zamieszkiwanych przez mniejszoœci etniczne szybko rozwija się gospodarka (...) w tym w Tybecie i Ningxii o ponad 11,5 procent”. W rzeczywistoœci Tybet pozostaje jednym z najbiedniejszych regionów œwiata. Okrzyczane dotacje Pekinu trafiajš do trzeciego sektora gospodarki. Większoœć Tybetańczyków znajduje się w sektorze pierwszym, w którym subsydia sš minimalne – i żyje w skrajnej nędzy. Tybetańczycy majš niezwykle ograniczony – jeœli w ogóle – dostęp do opieki zdrowotnej i umierajš na choroby, które łatwo poddajš się leczeniu. Kłóci się to z chińskimi pretensjami do „postępów w dziedzinie prawa do egzystencji i rozwoju”.

Co więcej, Tybetańczycy nie uczestniczš w procesie planowania modernizacji Tybetu. W ten sposób odbiera się im prawo do „samostanowienia”. Projekty gospodarcze nie uwzględniajš uczuć Tybetańczyków zwišzanych z ziemiš, kulturš i tożsamoœciš religijnš. W imię „ochrony œrodowiska” i programu „rozwijania ziem zachodnich” dokonuje się licznych przymusowych wysiedleń i przesiedleń. Władze ignorujš protesty Tybetańczyków i ekspertów, którzy ostrzegajš przed katastrofalnym wpływem owych projektów na œrodowisko naturalne i równowagę ekologicznš. Co gorsza, napływ chińskich osadników stanowi ogromne zagrożenie dla rdzennej ludnoœci tybetańskiej.

Autorzy białej księgi mówiš o „podniesieniu poziomu oœwiaty w regionach zamieszkiwanych przez mniejszoœci etniczne”. Katarina Tomasevski, Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Dostępu do Edukacji, wyraziła jednak „przerażenie” sytuacjš w Tybecie na forum 60. sesji Komisji Praw Człowieka. Wczeœniej, po złożeniu oficjalnej wizyty w Chinach w 2003 roku, ostro skrytykowała politykę oœwiatowš Pekinu, a zwłaszcza zakaz prowadzenia edukacji religijnej oraz system pobierania arbitralnych opłat za naukę, które wpędzajš w długi wiele rodzin. Jej zdaniem władze naruszajš prawa człowieka w Tybecie, narzucajšc edukację, która nie uwzględnia religijnej i językowej tożsamoœci Tybetańczyków.

Władze chińskie bojš się edukacji religijnej. Kazały np. zamknšć klasztornš szkołę Ngaba Kirti, w które kształciło się 800 młodych mnichów. Edukacja w Tybecie jest narzędziem komunistycznej indoktrynacji ideologicznej. Uczniów zmusza się do wyrzeczenia się Dalajlamy i wpaja im chińskš wersję historii. Językiem wykładowym w większoœci szkół jest język chiński.

TCHRD uważa, że wydanie białej księgi jest elementem gry dyplomatycznej, która ma zapobiec publicznemu potępieniu Chin za naruszanie praw człowieka na arenie międzynarodowej – m.in. na forum obradujšcej właœnie Komisji Praw Człowieka ONZ. Stany Zjednoczone ogłosiły już, że przedstawiš projekt rezolucji w sprawie sytuacji w Chinach. Jeœli przyjdzie do głosowania, państwa członkowskie będš krytykować, potępiać lub gratulować Pekinowi. W latach 1990-2002 Chiny zablokowały dyskusję nad 10 projektami rezolucji, uciekajšc się do proceduralnego wybiegu. Tylko w 1995 roku odrzucono ich wniosek o nierozpatrywanie projektu, ale rezolucji nie przyjęto jednym głosem (20 państw było za, 21 przeciw, a 12 wstrzymało się od głosu).

TCHRD uważa, że Chiny stosujš coraz bardziej restrykcyjnš i opresyjnš politykš wobec wolnoœci słowa, zrzeszania się i religii. Nadal trwajš arbitralne aresztowania i uwięzienia, nieuczciwe procesy, tortury i egzekucje. Pacyfikowanie Tybetańczyków uzasadnia się koniecznoœci chronienia bezpieczeństwa państwa i stabilizacji społecznej. Chińskie plany rozwoju majš charakter asymilacyjny, ponieważ Tybetańczycy sš skutecznie wykluczani z procesu ich planowania i realizacji. Choć władze mówiš o wysokiej stopie życiowej obywateli Chin, eksperci Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) twierdzš, że Tybet jest jednym z najuboższych regionów na œwiecie. System i język edukacji podlega systematycznej sinizacji, a oœwiata tybetańska – marginalizacji.